Hàng ngày An Organics luôn nhận được câu hỏi muôn thuở của ai bắt đầu xài tinh dầu Tràm nhà An Organics là “Sao 10ml mà mắc dữ vậy? Việt Nam trồng tràm nhiều. Tràm Huế có vài chục ngàn một chai bự xài cả năm không hết”
Hôm nay An Organics đặt câu hỏi để Tiến sĩ Đinh Thị Thu Thủy – Trưởng phòng Kiểm định tinh dầu của Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, một chuyên gia đầu ngành về tinh dầu chia sẻ kiến thức về tinh dầu để các bạn có thể hiểu thêm về tinh dầu.
Tinh dầu là gì?
Tinh dầu chính là các chất hóa học bay hơi được và có mùi thơm trong các loại cây trồng, giúp cây trồng phát triển lành mạnh, chống lại các mầm bệnh và những thứ có gây căng thẳng và hủy hoại cây. Các thành phần này:
– hoạt động như các chất hoá học và hoocmon;
– bảo vệ thực vật khỏi vi khuẩn, nấm và vi rút;
– bảo vệ cây trồng khỏi những căng thẳng về môi trường như nhiệt độ chẳng hạn.
Những hợp chất hoạt động này là các phân tử nhỏ mà con người có thể dễ dàng hấp thụ qua da, các ống dẫn mũi, phổi, và hệ thống tiêu hóa.
Vì sinh lý của cây trồng tương tự như con người nên chúng ta có thể hưởng ké lợi ích trong chăm sóc sức khỏe từ một số thành phần của tinh dầu.
Tất nhiên, mỗi tinh dầu ảnh hưởng đến cơ thể con người theo những cách khác nhau, dựa trên hàng chục (hoặc hàng trăm) các hợp chất trong từng dầu.
Chức năng chính của tinh dầu?
Tinh dầu có nhiều tác dụng, có thể kể hết nhiều trang giấy A4 cũng chưa chắc đã hết, nhưng tựu trung lại, các tính năng chính của tinh dầu có thể tập trung vào 04 nhóm chính:
– Kháng khuẩn, sát khuẩn khi dùng trực tiếp cho da hoặc khi xông phòng. Hầu hết các tinh dầu đều làm tốt chức năng này.
– Tăng cường lưu thông máu, nâng cao sức đề kháng cho cơ thể, tăng cường hệ miễn dịch thông qua sự vận hành trơn tru của các bạn hồng cầu, tiểu cầu và bạch cầu. Đa số các tinh dầu đều làm tốt chức năng này. Nổi bật có cúc la mã, tràm, khuynh diệp, oải hương…
– Điều hòa chức năng của các tế bào não, giúp cân bằng hệ thống thần kinh trung ương, giảm sự căng thẳng mệt mỏi, đồng thời tăng hiệu quả làm việc của não khi cần thiết. Đa số các tinh dầu đều làm tốt chức năng này. Nổi bật có cúc la mã, nhài, oải hương, phong lữ, hương thảo, sả chanh, sả hoa hồng…
– Giảm đau, điều trị viêm ở mức độ thông thường khi khi được dùng để xoa bóp trên da. Hầu hết các tinh dầu đều làm tốt chức năng này. Nổi bật có cúc la mã, oải hương, quế, hồi, tràm, khuynh diệp…
Sự quan trọng của các thành phần tạo nên tinh dầu?
– Tỷ lệ cineol trong tràm phải đạt từ 40% đến 60% thì mới được gọi là tinh dầu tràm. Một chai tràm to khủng bố mà tỷ lệ cineol thấp hoặc không có thì chỉ gọi là “mùi giống tinh dầu tràm” chứ không thể gọi là tinh dầu tràm. Và chắc chắn hiệu quả của tinh dầu tràm không áp dụng được cho các loại “mùi giống tinh dầu tràm” được.
– Tỷ lệ linalool trong oải hương phải đạt từ 20% đến 45% thì mới được gọi là tinh dầu oải hương. Và tỷ lệ giữa true lavender và lavendin khác nhau tạo nên sự khác biệt trong việc sử dụng hai tinh dầu này cho việc trị liệu. Như lavendin sẽ trị mụn và kháng viêm tốt hơn, trong khi true lavender sẽ giúp trấn tĩnh tinh thần tốt hơn.
– Trong tràm trà mà không có Terpinen-4-ol với tỷ lệ từ 30% đến 48% thì không thể xem là một loại tinh dầu đủ tiêu chuẩn để gọi là tràm trà với tính năng kháng viêm, sát khuẩn mà chị em mình hay tin cậy để dùng trị mụn.
Vì vậy, nghe mùi hương là cách ít tin cậy nhất để nhận biết tinh dầu đủ chất lượng hay không. Dù với bà con xài tinh dầu lâu năm, thì có thể phân biệt được ngay lập tức hương liệu hay tinh dầu thiên nhiên, nhưng cũng thật khó để biết là liệu tinh dầu thiên nhiên đó có đủ tiêu chuẩn để trị liệu hay không.
Thị trường tinh dầu
Các sản phẩm trên thị trường hiện nay có 4 loại chia theo cấp độ từ thấp đến cao.
1. Thấp nhất là hương liệu (synthetic essential oils): các chất có mùi thơm tương tự tinh dầu, chỉ để tạo ra mùi thơm, ko có tác dụng trị liệu, dùng nhiều có hại.
Chất làm mát không khí, nước hoa, nước hoa nam giới, các sản phẩm làm sạch, các sản phẩm giặt là, và hầu hết tất cả các sản phẩm chăm sóc gia đình và chăm sóc cá nhân khác có chứa nước hoa giả tạo trong phòng thí nghiệm từ dầu mỏ và một loạt các hóa chất, nhiều trong số đó không phải là tốt cho sức khỏe. Những mùi hương nhân tạo này cố gắng bắt chước hương thơm tự nhiên của tinh dầu với chi phí rất thấp, đó là lý do hàng đầu mà mọi người chọn chúng. Dầu tổng hợp cũng có khả năng tạo ra nhiều mùi hương lớn hơn và thậm chí tạo ra mùi hương mới mà dầu tự nhiên không thể. Những tinh dầu có thể điểm mặt chỉ tên ở Việt Nam chắc chắn là hương liệu có thể kể đến là tinh dầu hoa hồng, hoa sen, bạc hà, café, trà xanh….Bạc hà và hoa hồng thực ra là có tinh dầu nhưng bạc hà tổng hợp giá rẻ hơn rất nhiều lâu dần người dân không trồng nữa, còn tinh dầu hoa hồng thì quá hiếm, đa số được các công ty nước hoa cao cấp mua hết, nên giá trên thị trường cực đắt.
Nhìn chung, có hàng chục các hóa chất thông dụng trong các sản phẩm này, 95% trong số chúng có nguồn gốc từ các phụ phẩm dầu mỏ: Benzaldehyde, benzyl acetate, propylen glycol, paraben và sunfat
Dầu khoáng (mineral oil) và thạch dầu (petroleum jelly) là hai sản phẩm phụ của sản xuất dầu mỏ. Chúng không có nguồn gốc tự nhiên, thực vật và không bao giờ nên được sử dụng trong thế giới của trị liệu bằng hương thơm. Dầu khoáng được sử dụng trong dầu em bé và nhiều chất làm ẩm thương phẩm vì nó là một loại dầu rẻ tiền để sản xuất. Tuy nhiên, các thành phần này có thể làm tắc nghẽn các lỗ chân lông, ngăn không cho da thở tự nhiên, ngăn ngừa sự hấp thụ dầu thiết yếu, ngăn chất độc thoát ra khỏi cơ thể thông qua quá trình đổ mồ hôi tự nhiên và chúng có thể ngăn chặn khả năng hấp thu các vitamin tự nhiên trong quá trình trao đổi chất của da.
Các nhà sản xuất nước hoa tổng hợp phải thêm dung môi hóa chất để làm cho mùi hương tổng hợp của họ lan truyền và hòa tan vào không khí. Họ cũng thêm các hóa chất khác để làm cho các phân tử thơm trong không khí trở nên bám dính vì vậy chúng sẽ bám vào quần áo, tóc, đồ gỗ và da. Điều này gây ra mùi hương kéo dài hàng giờ hoặc hàng ngày hoặc hàng tháng.
Cách tránh “tinh dầu từ dầu mỏ” này hiện giờ không biết phải làm sao, mình chỉ có bí quyết nhỏ là vào tiệm nào mà thấy có bán tinh dầu hoa hồng, hoa sen, trà xanh đủ kiểu là bước ra và không bao giờ quay đầu lại, không phải vì tất cả hàng hóa của họ là hương liệu, mà bởi vì người bán không phân biệt được đâu là tinh dầu, đâu là hương liệu tổng hợp thì không đáng tin.
2. Tinh dầu thiên nhiên kém chất lượng: đang bán tràn lan trên thị trường, ngửi mùi thì giống nhưng tác dụng trị liệu kém vì bị pha nhiều thứ khác.
Chắc cũng chỉ có ở Việt Nam mới tồn tại loại tinh dầu này. Ở Nhật tinh dầu tổng hợp là các bạn ấy để tổng hợp,chứ không có kiểu nửa nạc nửa mỡ như kiểu thế này.
Có nhiều chất xúc tác để nông dân thu hoạch được lượng dầu nhiều hơn lượng tinh dầu theo định mức nếu chiết xuất đúng quy cách, và các bác nhà ta cứ thoải mái làm. Ví dụ thêm dầu hỏa trong quá trình chưng cất. Hoặc pha trộn các loại cây rẻ tiền có nhiều tinh dầu, ví dụ tràm có pha chổi xuể (một loại cây phổ biến ở miền Trung cho mùi giống tràm, có nhiều tinh dầu nhưng có rất ít cineol trong đó).
Đau lòng ở chỗ Việt Nam là vùng nguyên liệu cho sả java, cho tràm, mà lượng tinh dầu đủ chất lượng xuất khẩu đi lấy ngoại tệ về không nhiều. Tinh dầu không đủ chất lượng ấy bán cho ai?
Cách tránh loại dầu này, là do kiến thức và thông tin của người mua thôi.
3. Tinh dầu thiên nhiên nguyên chất đạt chất lượng: hiện đang được các công ty bán và phân phối khá nhiều, là tinh dầu đạt tiêu chuẩn như quy định.
Đọc lại phần phía trên để biết tinh dầu thế nào là đạt tiêu chuẩn như quy định. Tỷ lệ thành phần hợp chất có trong tinh dầu đủ để gọi đó là tinh dầu tràm, hay cúc la mã…được quy định theo tiêu chuẩn quốc tế, cho dù là bạn đang đọc bản kiểm nghiệm đạt tiêu chuẩn của Mỹ hay của Châu Âu.
Việt Nam vẫn chưa có đủ bộ quy định về tiêu chuẩn cho tất cả các loại tinh dầu, nên hiện tại đa số các công ty kiểm định tinh dầu theo các tiêu chuẩn rất mơ hồ như là Phiếu kiểm nghiệm từ Sở Y tế, sau đó tự công bố tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa.
Chứng nhận kiểm định đáng tin cậy nhất tại Việt Nam hiện tại là các loại chứng nhận của Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên
Ví dụ: http://nhathuoc365.vn/…/bo-sp-lo-tinh-dau-tram-10ml-baby-on…
Trung tâm dịch vụ Phân tích thí nghiệm thành phố Hồ Chí Minh Ví dụ: http://www.vatgia.com/raovat/…/12494781/tinh-dau-cho-be.html
Quatest 1, 2, 3, Vinacontrol tại các tỉnh thành
4. Tinh dầu thiên nhiên tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế: là tinh dầu được sản xuất theo quy trình sạch, từ giống cây, đất trồng, nước tưới, nồi cất và quy trình đóng chai.
Đây là loại tinh dầu được kiểm soát chặt chẽ tháng 1 lần bởi các tiêu chuẩn Châu Âu và Mỹ, không được chứa các chất thuốc trừ sâu, chất dị ứng, các chất bảo vệ thực vật, các chất gây ung thư và biển đổi gen. Để làm được điều này, các đơn vị cung cấp tinh dầu hữu cơ phải đáp ứng các tiêu chuẩn:
– cung cấp cho nông dân và người thu gom những chỉ dẫn về các quy tắc và phương pháp hữu cơ,và huấn luyện họ các bước thực tiễn của quá trình trồng cây hữu cơ (như ủ chất liệu hữu cơ, luân canh, …), nhấn mạnh vào tính bền vững và sự tôn trọng môi trường tự nhiên.
– thiết lập các đơn vị chế biến gần khu vực thu hoạch, nhằm giảm thiểu chi phí vận chuyển. Nước được sử dụng để chưng cất được tái chế ở những nơi có thể, và chất thải được thu hồi sau khi chưng cất được ủ hoặc được làm khô và sử dụng làm mùn hoặc nhiên liệu.
– làm việc với các phòng thí nghiệm chuyên biệt để phân tích từng lô dầu sản xuất và đảm bảo chất lượng cao nhất quán, sàng lọc ngẫu nhiên cho dư lượng chất gây ô nhiễm, thuốc trừ sâu, phthalates và kim loại nặng.
– cung cấp được chứng nhận hữu cơ 6 tháng/lần cho các loại tinh dầu đạt tiêu chuẩn hữu cơ.
Lời riêng:
Việt Nam chưa có đơn vị nào cung cấp các tiêu chuẩn và quy định về tinh dầu hữu cơ, nên hiện tại tinh dầu An Organics vẫn đang dùng “ké” các chứng nhận hữu cơ từ công ty cung cấp tinh dầu cho An Organics. Vì vậy, khách hàng vẫn thấy An Organics mặc dù cố gắng xây dựng thương hiệu tinh dầu sạch cho người Việt nhưng phải dùng mác nhập khẩu từ Bỉ. Tinh dầu An Organics rất mong một ngày không xa có thể lấy chứng nhận hữu cơ cho riêng mình, cho dù chắc giá tinh dầu không còn được ở mức này nữa.
